Fjalët me prejardhje të huaj që kanë hyrë në gjuhën tonë
kryesisht pas Shpalljes së Pavarësisë, në përgjithësi nëpërmjet gjuhës së shkruar,
dhe që i takojnë sidomos terminologjisë tekniko-shkencore, shkruhen kështu:
-
Fjalët që kanë -ia-, -ie-, -io-, -iu-, me i të patheksuar
në trup të tyre, shkruhen me -ia-, -ie-, -io-, -iu- dhe jo me -ja-, -je-, -jo-,
-ju-:
-ia-: amiant, australian, austriak, aviator, aziatik,
ballkaniadë, bolivian, brazilian, diabet, diagnozë, diagonale, diagramë,
dialekt, dialektik, dialog, diamant, diametër, diapazon, diapozitiv, diare,
diatezë; dhiatë, elegjiak, financiar, ftiziatër, gjenial, gjeorgjian,
imperialist, indonezian, industrial, iranian, italian, (kalendari) gregorian,
(kalendari) julian, kambial, kardiak, kolonial, kolonializëm, material,
materializëm, miliard, olimpiadë, pediatër, piano, pianist, psikiatër, racial,
special, specialist, variant etj.;
-ie-: ambicie, arie, bankier, dietë, hierarki, hieroglif, higjienë,
kantier, karrierë, karrocier, magazinier, malarie, materie, minierë, mumie,
pionier, portier, tastierë, variete etj.;
-io-: agresion, agjitacion, aksiomë, aksion, aluzion,
ambicioz, antibiotik, aviacion, bakteriolog, batalion, bibliotekë, bilion,
biografi, biologji, delegacion, dioqezë, disertacion, dispozicion, diversion,
ekspresionizëm, fiziologji, fizionomi, funksion, idiomë, idiot, iluzion,
impresionizëm, injeksion, kamion, kinostudio, koleksion, komision, komunikacion,
koncesion, legjion, leksion, lokucion, milion, miop, mision, nacionalizim,
nocion, racionalizim, radio, reaksion, reaksionar, recension, revolucion,
sanksion, seksion, sesion, simbiozë, stacion, studio, televizion, version,
violinë etj.;
-iu-: akuarium, barium, helium, herbarium, iridium, kalcium,
kalium, po kështu kolokuium; koniunkturë, magnezium, moratorium, natrium,
silicium, simpozium, stadium etj.
Po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të huaj të tipave
të mësipërm:
Diana, Iliada, Miltiadi, Oktaviani, Santiago; Danieli,
Lavuazie, Molieri, Robespieri, Sevilie; Berliozi, Diogjeni, Diokleciani,
Etiopia, Hesiodi, Niobe, Tokio, Violeta etj.
Shënim. Shkruhen me -ja-, -je-, -jo-, -ju- fjalë si: havjar,
plejadë; adjektiv, bjellogardist, konvejer, medalje, objekt, objektiv,
objektivizëm, projekt, sovjet, sovjetik, subjekt, subjektiv, subjektivizëm,
trajektore, vjenez; bajonetë, fjord, major, rajon, pavijon; adjudikatë,
adjutant etj.
-
Fjalët dhe emrat e përveçëm që nisin me togjet e
mësipërme, shkruhen me ja-, je-, jo-, ju-:
jafetik, jaht, jamb, janki, japigët, jard; jeniçer, jezuit;
jod, jon, jonizim; jug, juri, juridik, jurisprudencë, jurist, justifikim etj.;
Jakutia, Jalta, Jasoni; Jemen, Jenisei, Jeronim, Jerusalem;
Jokasta, Jokohama, (deti) Jon, Jordan; Jupiteri, Justiniani, Juvenali etj.
-
Fjalët dhe emrat e përveçëm me aj, ej, oj, uj shkruhen me
j kur këto grupe janë në trup të tyre, por me i kur grupet në fjalë janë
fundore:
lajtmotiv, kombajnë, kombajner; fejton, konvejer, trolejbus,
volejboll; bojkotoj, trojka etj.;
Azerbajxhan, Bajkal, Bajron, Hajnan, Hajne, Kajro, Lajpcig,
Majer, Malajzia, Sajgon, Tajlandë, Tajvan, Versajë, Xhamajka; Bejrut, Cejlon,
Marsejë, Rejkjavik, Rio-de-Zhanejro; Llojd, Rojter, Troja; Kujbishev etj.;
Havai, Kolontai, Mamai, Paraguai, Shangai, Uruguai; Bombei,
Broduei, Faradei, Jenisei, Koçubei, Sergei, Sidnei; Hanoi, Koshevoi, Sedoi,
Tolstoi etj.; por tramvaj, hokej, koktej, kauboj.
-
Fjalët dhe emrat e përveçëm me burim prej greqishtes së
vjetër, që në këtë gjuhë kanë y (ipsilon), shkruhen me i:
amidon, analizë, anonim, antonim, antroponim, asintetik,
bariton, brakicefal, cinik, daktilografist, dinamo, dinasti, distik, distrofi,
dizenteri, dolikocefal, ekinokok, elektrolizë, etimologji, faring, filogjenezë,
fizikë, fiziologji, fizionomi, ftiziatër, glicerinë, gjimnastikë, gjimnaz,
gjinekolog, hidrocentral, hidrogjen, himn, hiperbolë, hipertension, hipnotizim,
hipokrit, hipotekë, hipotenuzë, homonim, idil, katalizator, klorofil,
kriptogram, kristal, ksilofon, laring, limfë, linotip, martir, metonimi, mister, mistik, mit, mitologji, mizantrop, nimfë,
oksigjen, olimpiadë, pirik, pirografi, poligjenezë, politeknik, psikiatri,
psikik, psikolog, ritëm, silogjizëm, simbiozë, simbol, simfoni, simetri,
simpati, simptomë, sinagogë, sinekdokë, sinkroni, sinonim, sinoptik, sintagmë,
sintaksë, sintezë, skit, stilistikë, stilograf, tip, tipografi, tiran etj.
Po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të kësaj kategorie,
si edhe fjalët e formuara prej tyre: Asiri-a, Bizanti, Egjipti, Frigji-a, Kiri,
Libi-a, Mikenë-a, Olimp-i, Polib-i, Polinezi-a, Siri-a, Skiti-a; asirian,
bizantin, egjiptian, frigas, libian etj.
-
Fjalët dhe emrat e përveçëm, kryesisht me burim grek,
latin a iliro-trak me au, eu shkruhen edhe në shqipen me au, eu:
audiencë, auditor, autarki, autentik, autobus, autokrat,
autokton, automat, automobil, autonomi, autopsi, (kisha) autoqefale, autor,
autoritet, autorizim, autostradë, kozmonaut, maurët, mauzole, tautologji etj.; eufemizëm,
eufoni, eufori, eukalipt, eunuk, euritmi, leucemi, leukocite, neurolog,
neurologji, neuromë, neuron, neutral, neutron, pleura, pleurit, pseudonim,
reumatizëm etj.
Po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të tipave të
mësipërm:
Audata, August-i, Aurora, Australi-a, Centaur-i, Glauk-u,
Kaukaz-i, Mauritani-a etj.; Euripidi, Eube-ja, Euklid-i, Pleurat-i, Teuta etj.
Shënim. Në pajtim me shqiptimin e ngulitur prej kohësh,
shkruhen me v: Evropë, evropian, nevralgji, nevralgjik, nevrasteni,
nevrastenik, nevrik.
-
Fjalët dhe emrat e përveçëm të burimit latin-roman me
kua, kue, kui, kuo shkruhen me tog zanor (ua, ue, ui, uo):
akuarel, ekuacion, ekuator, kuadër, kuadrat, kuadraturë,
kualifikim, kualifikoj, (teoria e) kuanteve, kuarc, kuartet, (epoka) kuaternare
etj.;
kuestor, kuesturë, sekuestrim, sekuestroj etj..; ekuilibër,
ekuinoks, ekuivalencë, ekuivalent, kolokuium, kuintal, kuitancë, kuintesencë,
kuintet, Kuintiliani, rekuiem etj;
kuorum, kuotë, kuotizacion etj.
-
Fjalët e huaja me -oo- shkruhen me -oo- edhe në shqipen:
alkool, kooperativë, kooptoj, koordinatë, zoogjeografi,
zoolog, zoomorfizëm, zoopatologji, zooteknik etj.
-
Në pajtim me shqiptimin e sotëm letrar, fjalët me burim
nga latinishtja a nga gjuhët romane, si edhe nga greqishtja, të cilat në gjuhën
shqipe kanë një c të ndjekur nga zanorja e ose i, shkruhen me c dhe jo me ç a
me s:
acetik, acetilen, celebrim, celebroj, celofan, celsius,
celulë, celulozë, censurë, centilitër, centimetër, central, centralist,
centralizoj, centurion, cerebral, ceremoni, certifikatë, cezurë, docent,
dolikocefal, kancelar, koncept, koncert, koncesion, leucemi, lice, procedoj,
procedurë, proces, tercet etj.;
agjenci, agjitacion, cikël, ciklamin, ciklik, ciklon,
ciklostil, cilindër, cilindrik, cinik, cinizëm, cinkograf, cinkografi, cirilik,
cirk, cisternë, citat, citoj, citrat, civil, deficit, delegacion, elektricist,
garanci, incizoj, klasicist, klasicizëm, konciz, laicizëm, nacional,
provincial, publicist, publicistikë, racion, recension, revolucion, social,
socialist, special, specialist, stoicizëm, suficit, teoricien, terciar etj. Po
kështu shkruhet bilanc-i (dhe jo bilanç-i).
Në pajtim me këtë rregull edhe emrat e përveçëm të kësaj
kategorie shkruhen me c:
Barcelona, Centauri, Cerberi, Cezari, Cikladet, Ciklopi,
Cincinati, Horaci, Lukreci, Marciali, Mecena, Sicilia (po kështu sicilian) etj.
Shënim 1. Në pajtim me shqiptimin e ngulitur prej kohësh,
shkruhen me ç: biçikletë, çiklist, çiklizëm, çimento, motoçikletë.
Shënim 2. Shkruhen me s fjalët: dispensë, mensë.
Shënim 3. Shkruhen me k fjalët: keltët, keltishtja,
kibernetikë, kimograf, kinema, makinë, makineri, makinist dhe me q fjalët:
autoqefal, dioqezë, Maqedoni-a, maqedonas, qeramikë.
-
Shkruhen me d, t e jo me dh, th fjalët ndërkombëtare me burim
nga greqishtja e vjetër si:
anhidrik, anodë, daktilik, dekagram, dekametër, deltë,
demografi, demokraci, demon, despot (sundimtar absolut), despotik, diademë,
diafragmë, diagnozë, diagonale, dialekt, dialektikë, dialog, diamant, diametër,
diatezë, didaktik, didaskalik, diplomaci, diplomat, diplomë, disk, hidrogjen,
katodë, metodë, olimpiadë, ortopedi, pedagog, pedagogji etj,;
antipati, antologji, antropolog, apati, apoteozë,
aritmetikë, aritmi, artrit, ateist, ateizëm, atlet, atletikë, ditiramb,
entuziazëm, epitet, estetikë, eter, etnografi, etnos, hipotekë, hipotenuzë,
hipotezë, kartotekë, liturgji, maratonë, metil, paleontologji, patolog, patos,
politeizëm, ritëm, simpati, sintezë, telepati, temë, teologji, teoremë, teori,
terapi, termik, termodinamikë, termometër, termos etj.
Shkruhen me d, t edhe emrat e përveçëm grekë e romakë të
tipave të mësipërm:
Adonis, Afërdita, Alkibiadi, Dedali, Delfi, Demetra,
Demokriti, Demosteni, Diodori, Diogjeni, Diomedi, Dioskurët, Dodona, Driadat,
Edesa, Epaminonda, Fedra, Heliodori, Herodoti, Hesiodi, Hidra, Iliada,
Gadishulli Kalkidik, Kolkida, Leonida, Medeja, Miltiadi, Odiseu, Pelidi,
Pindari, Simonidi, Teodoriku etj.;
Atena, Etiopia, Itaka, Jugurta, Kartagjena, Korinti,
Maratona, Metodi, Mitridati, Prometeu, Skitia, Teba, Teodosi, Teokriti,
Termopilet, Tesalia, Tesprotia, tesprotët, Teti, Tezeu, Trakia, Zakinti etj.
Shënim. Në pajtim me shqiptimin e ngulitur prej kohësh,
shkruhen me dh, th (dhe jo me d, t) fjalët dhe emrat e përveçëm që janë
kryesisht të përdorimit popullor: dhaskal, dhespot (titull fetar), dhiqel,
dhisk (= tabaka), dhjak, idhull, llambadhë; themel, thimjam etj.; Alqiviadh,
Dhimitër, Dhimosten; Athina, Athinë, Kleanth, Thanas, Themistokli, Theodhor,
Theohar etj.
-
Në pajtim me shqiptimin e sotëm letrar, fjalët që burojnë
kryesisht nga greqishtja, latinishtja e nga gjuhët romane dhe që në shqipen kanë
një gj të ndjekur nga një e ose i, shkruhen me gj e jo me g:
agjenci, agjent, agjitacion, agjitator, angjinare, angjinë,
antropologji, biologji, borgjez, dermatologji, dramaturgji, egjidë, elegji,
embriologji, energjetikë, energjik, farmakologji, filologji, fiziologji, gjenealogji,
gjeneral, gjenerator, gjenetik, gjenezë, gjeni, gjeometri, gjimnastikë, gjimnaz,
gjinekolog, gjips, hegjemoni, hemorragji, heterogjen, hidrogjen, higjienë,
homogjen, ideologji, kirurgji, legjendë, legjion, legjislacion, letargji,
liturgji, logjikë, meteorologji, metodologji, mitologji, oksigjen, orgji,
patologji, pedagogji, psikologji, regjent, regjim, regjistër, sugjestion,
trilogji etj.
Me gj shkruhen edhe emrat e përveçëm të këtyre tipave:
Augjias, Egjeu, Egjina, Egjipti, Egjisti, Eugjen, Gjeorgjia, Ifigjenia,
Virgjili etj.
Po me gj shkruhen edhe fjalët e emrat e përveçëm nga burime
të tjera, të cilët janë të tipave fonetikë të mësipërm, si algjebër, algjebrik,
gjiboni, gjirafë etj.; Algjer-i, Algjeria, Belgjikë, Gjermani-a, Gjenevë,
Gjenovë, Gjibraltar-i etj.
Shënim. Shkruhen me xh dhe jo me gj fjalët: inxhinier,
xhandar, xhandarmëri, xhenier, xhenio, xhirim, xhiro, xhiroj, inxhinieri,
xhirues, si edhe fjalët xhaketë, xhelatinë, xhol.
-
Shkruhen me j dhe jo me zh ose xh fjalët:
adjutant, juri, juridik, jurist, jurisprudencë, projekt,
projektim, projektoj, projektor (aparat), projektligj, projektplan.
Por shkruhen me zh fjalët që janë marrë drejtpërdrejt nga
frëngjishtja:
grupazh, shantazh, zhargon, zhongler, zhul (term i fizikës),
zhupon etj.
-
Shkruhen me gn fjalët: agnosticizëm, gneis, gnom,
gnoseologji, gnostik, inkognito, magnat, magnet, magnetik-e, magnetizëm,
magnetizoj, magnetofon, magnez dhe me nj fjalët: dinjitet, injorancë, injorant,
linjit, manjolie etj.
-
Shkruhen me h- fjalët që në greqishten e vjetër fillonin
me zanore të aspiruar dhe në latinishten me h-:
halucinacion, harmoni, harmonikë, harmonizoj, harpë,
hebraik, hedonizëm, hegjemoni, hekatombë, hektolitër, hekzaklorant, hekzametër,
helenist, helikë, helikopter, heliocentrik, helioterapi, helotët, hematit,
hemisferë, hemofili, hemoglobinë, herbarium, herbicidet, heretik, hermetik,
hero, heterogjen, hibrid, hidraulik, hidrocentral, hidrogjen, hierarki,
hieroglif, hieromonak, higrometër, higjienë, himn, hiperbolë, hipertension,
hipizëm, hipnozë, hipodrom, hipokrit, hipotekë, hipotenuzë, hipotezë, histeri,
histologji, histori, homogjen, homonimi, horizont, horizontal, hormon, humanizëm,
humus etj.; po kështu: inhalacion, inherent, koherent, kohezion, rehabilitoj
etj.
Po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të këtyre tipave,
si edhe emrat e tjerë të përveçëm që janë fonetikisht të ngjashëm me ta:
Halikarnasi, Hamilkari, Hanibali, Hasdrubali, Hefesti,
Hektori, Hekuba, Helespont-i, Helena, Heliodori, Hera, Herakliu, Herkuli,
Hermiona, Hermogjeni, Herodi, Herodoti, Hesiku, Hesiodi, Hidra, Hiparku, Hiperioni,
Hipia, Hipokrati, Hipoliti, Homeri, Honori, Horaci etj.
Habarovsk, Hagë, Hamburg, Hanoi, Hanover, Hanxhou, Harkov,
Havai, Havanë, Helsinki, Himalaja, Holandë, Honduras, Hungari etj.
-
Shkruhen me k fjalët e terminologjisë tekniko-shkencore
ndërkombëtare që e kanë burimin te greqishtja e vjetër dhe që përmbajnë tema,
të cilat në këtë gjuhë kanë pasur një χ (h):
anakronik, anakronizëm, anarki, anarkik, anarkist, arkaik,
arkaizëm, arkeolog, arkeologji, arkimandrit, arkipelag, arkitekt, arkitekturë,
arkiv, arkivol, brakicefal, brakiopodët, ekinokok, iktiolog, hipokondri,
kalkopirit, kameleon, kaos, kaotik, karakter, karakteristik, kilogram,
kilometër, kimerik, kimi, kirurg, klor, kloroform, koreografi, krestomaci,
krizantemë, krom, kronik, kronikë, kronometër, monark, monarki, oligarki,
orkestër, pakidermë, psikiatër, psikik, psikologji, psikozë, teknikë, teknologji,
tektonik, trokaik etj.
Po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të këtij tipi:
Akili, Aristarku, Arkiloku, Arkimedi, Baku (=Dionizi), Eskili, Kaonia, Karonti,
Kerson, Kimera, Kios, Kolkida, Kriseida, Krisi, Krisipi, Krisobuli, Kronosi,
Plutarku, Telemaku etj.
-
Fjalët e huaja që në gjuhën shqipe kanë një -ks- të
ndjekur nga një -io-, në pajtim me shqiptimin e sotëm letrar, shkruhen me ks
dhe jo me kc:
abstraksion, aksiomë, aksion, deduksion, diksion, fraksion,
fraksionist, funksion, funksionar, funksionoj, induksion, infeksion, injeksion,
juridiksion, leksion, reaksion, sanksion, seleksion, seleksionoj etj.
-
Shkruhen me ks fjalët e burimit grek a latin që përmbajnë
elementin eks të ndjekur nga një bashkëtingëllore, dhe me kz fjalët e po këtij
burimi që përmbajnë elementin eks të ndjekur nga një zanore ose temat ekzo a
hekza:
ekscentrik, ekskavator, ekskluziv, ekskursion, ekspansion,
ekspeditë, eksperiment, ekspertizë, eksplorator, eksploroj, eksponent, eksport,
ekspozitë, ekspres, ekspresionizëm, ekspresiv, ekstazë, eksterritorialitet,
ekstravagant etj.;
ekzakt, ekzaltoj, ekzaminim, ekzaminoj, (tifo)
ekzantematike, ekzekutim, ekzekutiv, ekzekutoj, ekzemë, ekzistencë, ekzistencializëm
etj.; ekzocentrik, ekzodermë, ekzogami, ekzogjen, ekzotik etj.;
hekzametër, hekzaklorant etj.
-
Fjalët e huaja që burojnë nga greqishtja e vjetër, nga
latinishtja ose nga gjuhët romane dhe që në këto gjuhë kanë një l të thjeshtë
ose dyfishe, shkruhen me l e jo me ll:
alfa, algoritëm, ambulancë, ambulant, anakolutë, analogji,
antologji, arkipelag, atlas, balonë, balsam, bilanc, biolog, bulon, deklaratë,
dialog, diplomaci, diplomat, diplomë, duel, etimologji, fals, falsifikim,
filokserë, filologji, filoshqiptar, fiziologji, flotë, galaktikë, gjenealogji,
gjeolog, gjeologji, halogjen, halucinacion, hemoglobinë, holandez, hotel,
ideolog, ideologji, ilustrim, iluzion, kilogram, klasë, klasik, kolonë, koloni,
kolonial, kolonjë, kolos, kolosal, komplot, komplotoj, konsultë, leksikologji,
logaritëm, logjikë, lokomotivë, lord, lotari, luks, lustër, lustroj,
metalurgji, mitologji, monolog, nekrologji, neologjizëm, patolog, pilot,
plagjiat, plan, planet, planifikim, plastik, platin, psalm, psalt, psikolog,
rezultat, sandale, silogjizëm, skolastikë, sociologji, spekuloj, tabelë, tablo,
tautologji, teologji, terminologji, vulgar, vulgarizim, zoologji etj.
Po kështu shkruhen edhe emrat e përveçëm të këtij tipi:
Apolon-i, Apoloni-a, Atlantida, Atlantiku, Babiloni-a,
Galatea, Lukian-i, Pelagonia, Peloponezi, Penelopa, Platoni, Plutoni, Salusti,
Scila etj.
Shënim 1. Në pajtim me shqiptimin popullor të ngulitur prej
kohësh, shkruhen me ll fjalët:
apostull, atllas (lloj pëlhure), ballkanik, ballkon, bllok,
bllokadë, bllokoj, bullgar, busull, çokollatë, dishepull, galloshe, gorillë,
gumallak, idhull, kabllo, kabllogram, karamanjollë, kapitull, kapitullim,
kapitulloj, konsull, konsullatë, kontroll, kontrolloj, kontrollor, llogari,
llogaritar, nitrollak, orakull, pallto, pllakat, protokoll, sallam, sallë,
sallon, vullkan, vullkanik, vullkanizim etj.
Shënim 2. Ndër fjalët me burim nga anglishtja shkruhen me l:
gol, golf, kloun, klub etj. dhe me ll: basketboll, futboll, hendboll, penallti,
volejboll etj.
Shënim 3. Ndër fjalët e reja të burimit sllav shkruhen me l:
bolshevik, kolkoz, komsomolas, polak, polka etj. dhe me ll: bjellorus, sllav,
sllovak, slloven etj.; po kështu Bjellorusi.
-
Fjalët e huaja që janë marrë kryesisht nga gjuhët romane
dhe që në këto gjuhë kanë rr, shkruhen me rr e jo me r:
arrestim, arrestoj, arrivist, arrogancë, barrikadë, hemorragji,
irracional, karrierë, karrierist, katarr, korrekt, korrekturë, korrelacion, korrespondencë,
korridor, korrigjoj, serrë, surrealizëm, surrogat, tarracë, territor, terror,
terrorist etj.
-
Fjalët që burojnë nga greqishtja e vjetër, nga latinishtja
a nga gjuhët romane ose që janë formuar në shqipen me elemente të këtyre
gjuhëve, tek të cilat ato kanë një s ndërzanore, shkruhen me z:
afazi, aferezë, analizë, apoteozë, artizanat, aziatik, azil,
bazë, bazilikë, bizon, cezurë, dezertim, dezertoj, dezinfektim, dezinfektoj,
diagnozë, diatezë, dierezë, dinozaur, dioqezë, divizion, dizenteri, dozë,
entuziazëm, ezofag, fazë, fibrozë, filozof, filozofi, fizikan, fizikë,
fiziologji, fizionomi, fizioterapi (po kështu edhe fizkulturë, fizkulturist),
ftiziatër, frazeologji, gjenezë, herezi, hidrolizë, hipnozë, hipokrizi,
hipostazë, hipotenuzë, hipotezë, izoglosë, izolacionizëm, izolant, izomorf,
izotermik, izotop, kazermë, kazino, kazuistikë, klauzolë, krizantemë, krizë,
laktozë, metamorfozë, metastazë, metatezë, mezolit, mizantrop, mozaik, muzë,
muzikë, muzikor, narkozë, osmozë, parazit, poezi, pozë, pozicion, pozitë,
pozitiv, prognozë, protezë, prozë, prozodi, psikozë, rezervë, rezolutë,
rezultat, sintezë, teozofi, tezë, trombozë, uzinë, uzurpator, uzurpoj, vazelinë,
vizitë, vizitoj etj.
Me z shkruhen edhe emrat e përveçëm të këtij tipi:
Azia, Belizari, Brazili, Dionizi, Elizi, Elizabeta, Ezopi,
Izokrati, Kazablanka, Lozana, Piza, Polinezia, Raguza, Sirakuza, Tezeu, Tuniz,
Tunizia, Venezuela etj.
Shënim. Shkruhen me s fjalët: president, presidium dhe emrat
e përveçëm: Efesi, Hesiodi, Hesiku, Isaia, Isidori, Isis, Kresi, Lisia,
Lisimaku, Lisistrata, Mesopotamia, Moisiu, Nausika, Osiris, Pisistrati,
Poseidoni, Teodosi, Trasibuli, Trasimeni etj.
-
Shkruhen me -z- në të gjitha trajtat e tyre fjalët me
-izëm e -azëm:
abstraksionizëm, abstraksionizmi; arkaizëm, arkaizmi;
ateizëm, ateizmi; bektashizëm, bektashizmi; burokratizëm, burokratizmi;
centralizëm, centralizmi; djathtizëm, djathtizmi; dualizëm, dualizmi; feudalizëm,
feudalizmi; globalizëm, globalizmi; historizëm, historizmi; iluminizëm,
iluminizmi; klasicizëm, klasicizmi; komunizëm, komunizmi; leninizëm, leninizmi;
majtizëm, majtizmi; marksizëm, marksizmi; optimizëm, optimizmi; prizëm, prizmi;
realizëm, realizmi; revizionizëm, revizionizmi; romantizëm, romantizmi;
silogjizëm, silogjizmi; socializëm, socializmi; shkollarizëm, shkollarizmi;
shovinizëm, shovinizmi; zyrtarizëm, zyrtarizmi etj.;
entuziazëm, entuziazmi; pleonazëm, pleonazmi; sarkazëm,
sarkazmi etj.
-
Shkruhen me -zm- e jo me -sm- fjalët që burojnë nga
greqishtja e vjetër ose që janë ndërtuar me elemente të kësaj gjuhe:
fantazmë, kozmetik, kozmik, kozmodrom, kozmogoni,
kozmografi, kozmonaut, kozmopolit, kozmos, plazmë, protoplazmë, sizmik,
sizmograf etj.
-
Shkruhen me -z- fjalët e huaja të formuara me parashtesën
dez- (des-), kur s-ja e parashtesës gjendet në pozicion ndërzanor:
dezinfektoj, dezinfektim, dezintegroj, dezintegrim etj.
-
Fjalët me parashtesën dis- përpara një bashkëtingëlloreje
dhe ato me parashtesën trans- e ruajnë gjithmonë s-në e parashtesës në shkrim:
disharmoni, diskreditoj, diskriminim, disnivel, dispeçer,
disponoj, dispozitë etj.; transaksion, transatlantik, transfuzion, transistor,
transit, transliterim, transmetim, transoqeanik, transport etj.
-
Shkruhen me s fjalët e huaja që në gjuhët e burimit kanë
-ss-:
asimilim, disertacion, glosar, kolos, kolosal, mision,
pesimist, regjisor etj.;
Abisinia, Asiria, Mesina, Odesa, Tesalia etj.; po kështu
mesapët, molosët etj.
-
Shkruhen me -s- e jo me -z- fjalët e huaja të formuara
me anën e parashtesës a- prej fjalësh me s nistore:
aseptik, asimetri, asimetrik, asimptotë, asizmik, asocial
etj.
|
